Leiders en hun ‘tweede mannen’ vertellen over hun afhankelijkheid van elkaar. Edith Schippers vond dat Mark Rutte ‘zwetste’. Toch hielp ze hem door zware momenten van zijn VVD leiderschap heen en speelde ze een belangrijke rol bij ‘the making of Mark’. Jeroen Dijsselbloem betwijfelde of Diederik Samsom geschikt was om de PvdA aan te voeren. Het weerhield hem er niet van de PvdA-voorman in moeilijke tijden te coachen en diens tranen te drogen. CDA-politicus Jan de Koning begeleidde Ruud Lubbers naar een succesvol premierschap, hoewel hij de bochtige redeneringen van de CDA-aanvoerder maar moeilijk kon volgen. Schaduwleiders beschrijft de grote invloed achter de schermen van ‘tweede mannen’ (en vrouwen) die hun leiders toejuichen en troosten, maar hen ook tegenspreken en bij de les houden. Bovenal bieden ze iets wat leiders zelf missen maar wel noodzakelijk achten voor politiek succes. Tweede mannen zijn echter ambitieuze politici die ook hun eigen belangen in het oog houden. Dat maakt politieke duo’s tot een spannend fenomeen, zeker voor wie geïnteresseerd is in politiek, leiderschap of politieke geschiedenis. Mark Rutte, Edith Schippers, Diederik Samsom en Jeroen Dijsselbloem vertellen over hun onderlinge verbondenheid, wederzijdse bewondering, afhankelijkheden en botsingen. Oud-premier Lubbers deelde ruim voor zijn dood het verhaal over zijn avonturen met Jan de Koning. Ook andere betrokkenen komen aan het woord, zoals de eveneens inmiddels overleden oud premier Wim Kok. De portretten van de tweetallen tonen hun waarde voor een democratie die, te midden van confrontatie en polarisatie, zoekt naar verbinding en verheffing. Kees Versteegh is journalist bij NRC.