Geschreven bij Het eiland van Jean Rhys
Het eiland van Jean Rhys is het resultaat van een grondige en persoonlijke zoektocht van Jan Brokken naar het verhaal van Jean Rhys en haar meest autobiografische meesterwerk De wijde Sargasso Zee. Dit boek heeft zoveel indruk op hem gemaakt dat hij driemaal - met Rhys' boek als reisgids in zijn binnenzak - naar het eiland is afgereisd. Dominica; het eiland in de Caribische Zee waar in 1890 haar wieg heeft gestaan en de zetel is van haar interpretatie van de voorgeschiedenis van Charlotte Brontës klassieke roman Jane Eyre.
Dagenlang is Mr. Royce bereid om hem rond te rijden over de 750 m² van het bovenwindse eiland, dat in 1493 door Columbus is ontdekt en van hem de naam Dominica kreeg. Het blijkt echter niet zo gemakkelijk om in gesprek te raken met de eilanders. De nawerking van het slavernijverleden is nog overal merkbaar, bijna tastbaar en de inwoners bijna zo ondoordringbaar als de jungle.
In Rhys' nichtje Ena Williams en historicus Lennox Honeychurch, vindt Brokken meer bereidwillige gesprekspartners en verkrijgt hij additionele wetenswaardigheden over de auteur en het door haar zo geliefde eiland. Tijdens een bezoek aan Geneva Estate - de suikerplantage van de familie van Rhys, waar de boel tijdens een slavenopstand werd geplunderd en in brand gestoken - blijkt dat de achterdocht en weestand van de bevolking te groot is om erover te spreken. Op haar beurt verwerkte Rhys deze gebeurtenis ook in De wijde Sargasso Zee.
De ongerepte natuur met zijn pruttelende vulkanische warmwaterbronnen, watervallen die in het midden van het eiland zijn ontstaan door het samenkomen van de driehonderdvijfenzestig locale rivieren, blubberige wegen door de tropische regenval, de jungle, maar ook de drastische ontbossing ten behoeve van de bouw van een waterkrachtcentrale, maken dat het eiland van Jean Rhys in rap tempo verandert. Brokken verstaat de kunst dit op levendige wijze visueel te maken en je bijna te dwingen om maar door te lezen.
In Engeland heeft hij de uitgever van Rhys opgezocht, Diana Athill, bij wie het manuscript van De wijde Sargasso Zee op zolder lag, en ze bood hem veel nieuwe informatie, welke hij verwerkte in het in 1992 verschenen Goedenavond mrs. Rhys. Deze uitgebreide versie kwam in 1997 uit onder de titel En de vrouw een vreemde. Datzelfde jaar ging de film They destroyed all the roses in Nederland in première. Een documentaire over het leven van Rhys, waarin Brokken de verteller is.
Bij het derde bezoek aan het eiland bleek er zóveel te zijn veranderd - minder nooddruft en misère, de sfeer blijmoediger, maar ook de opkomst van moderne ontwikkelingen - dat een derde en herziene versie niet uit kon blijven en september 2020 is verschenen onder de titel Het eiland van Jean Rhys. Hierin heeft Brokken de historische achtergrond van De wijde Sargasso Zee, alsook details verwerkt die Maryvonne Moerman- Lenglet - de in Nederland wonende dochter van Rhys - hem heeft verteld.
Wie De wijde Sargasso Zee al eerder heeft gelezen zal veel herkennen, wie Brokken's boek leest zal veel herkennen in Rhys' boek. De kip en het ei? Lees ze gewoon na elkaar en dan weer na elkaar, om steeds weer iets nieuws te ontdekken. De twee boeken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Wat dit boek tot een non-fictiejuweeltje maakt is de bijzondere gelaagdheid ervan. De invloed die De wijde Sargasso Zee op Brokken heeft gehad, de totstandkoming van Rhys' boek, haar jeugd die ze op het eiland heeft doorgebracht en de geschiedenis van Dominica, alles is verenigd in dit boeiende portret dat Brokken heeft geschilderd.
Laat je meevoeren in Brokken´s belevingswereld en treedt in de voetsporen van de auteur en haar roman die voor hem zo belangrijk is geweest.
--
Eerder verschenen op Tzum
