Een meesterstuk

Als scenarioschrijver heeft Peter Römer veel scripts geschreven voor diverse televisieseries en toneelstukken. Ofschoon hij zijn eerste boek, een politieke roman, al schreef toen hij zestien was, heeft het nog tot zijn zestigste geduurd voordat hij zich opnieuw aan het schrijven van een boek waagde. Na het overlijden van Appie Baantjer zette hij in 2010 de serie, waarvan onlangs het negenentachtigste deel uitkwam, voort. In 2012 debuteerde hij met de thriller Chantage, dat tevens het eerste deel is van een reeks met rechercheur Hannah Vermeer. Begin 2021 verscheen zijn jongste thriller Een meesterstuk.

Kort na elkaar en vlak nadat ze een opzienbarende ontdekking hebben gedaan, overlijden de twee oude vrienden Jacques en Anton. Dertig jaar later wordt kunsthandelaar Louis Post in zijn winkel vermoord. Professor Arjen Hageveld is daar min of meer getuige van en heeft ook een vermoeden van het motief. Het gaat zo goed als zeker om een schilderij van Isaac Pietersz, een werk waar zijn studente Katja Hiemstra onderzoek naar doet en dat vroeger aan haar grootvader Anton heeft toebehoord. Omdat dit schilderij een geheim bevat, wordt het door diverse partijen die het niet zo nauw met de ethiek nemen begeerd.

Criminaliteit en kunst. Het komt vaker voor dan iedereen zich realiseert. Zwart geld wordt witgewassen en vermogensbelasting wordt ontdoken. Kortom, het is een wereld waar vele miljarden in omgaan. Römer begeeft zich met Een meesterstuk in de fictieve kunstwereld en die blijkt eveneens niet zo heel erg vredelievend te zijn. Hoewel het verhaal natuurlijk volledig verzonnen is, bevat het toch ook een aantal verwijzingen naar de werkelijkheid, of op zijn minst naar waargebeurde feiten. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan het overschilderen van panelen of schilderijen, iets dat in de zeventiende en achttiende eeuw veelvuldig voorkwam. Doordat de auteur dit in het verhaal verwerkt heeft, schuurt het voor een groot deel tegen het realistische aan.

De keuze van het onderwerp, oftewel het uitgangspunt van het verhaal, is origineel. Desondanks bevat het wel een paar kleine clichés die vaker in thrillers voorkomen. Want waarom is een baliemedewerker van de politie toch vaak zo weinig coöperatief? Dergelijke situaties hebben overigens geen enkele invloed op de beleving van het verhaal, het komt alleen maar wat afgezaagd over en dat is gewoon jammer. Een meesterstuk bestaat uit vijf delen die relatief korte hoofdstukken bevatten. Dit zorgt ervoor dat er een redelijk tempo in het verhaal zit, maar ook dat het makkelijk dit ook wat vaart in het verhaal brengt, ontstaat er ook een soort van spanning. De lezer wil namelijk weten hoe het een personage verder vergaat.

Verschillende hoofdstukken eindigen met een cliffhanger, maar dat resulteert niet per definitie in een verhoogd spanningsveld. Natuurlijk zijn er wel wat momenten dat het enigszins spannend is, vooral in het begin, het midden en zeker in de ontknoping. In die finale komt de meeste actie voor en er gebeurt het een en ander dat niet was te voorzien. Het is echter niet zo dat de lezer omver wordt geblazen door de vele verrassingen. Die zijn er eigenlijk niet zo heel erg veel, sterker nog, soms was iets al in een vroegtijdig stadium te voorzien. Goedbeschouwd heeft het verhaal een heel keurig verloop, waarin de ontwikkelingen eerder interessant zijn dan opzienbarend of spannend.

Er zijn verscheidene personages die de revue passeren en de meeste daarvan zijn prima uitgewerkt. Hoewel de lezer meer dan voldoende over hen te weten komt, krijgt hij niet echt een band met een van hen. Daarvoor zijn ze net niet bijzonder genoeg. Dat is Een meesterstuk in feite ook niet. Aan de ene kant (het thema) is het verre van doorsnee, aan de andere kant is het dat weer wel. Het uiteindelijke resultaat is dat het niets meer of minder dan een aardige thriller is.

Het verhaal begint op maandag 15 april 1991, de dag dat Jacques Verburg
is begraven. Anton Hiemstra, vriend en mede-speurder, is perplex als hij hoort dat Jacques door
zelfdoding om het leven is gekomen. Jacques, een heer in de zeventig, was ernstig getroebleerd na
de oorlog en was van tijd tot tijd depressief. Een groot contrast met de normaal opgewekte en
energieke houding die hij had, maar toch was hij niet suïcidaal overgekomen op Anton.
De laatste tijd begon Jacques zich wel erg paranoia te gedragen. Anton denkt terug aan hun
speurtocht naar de herkomst van het werk van de in begin achttiende eeuw actieve schilder Isaac
Pietersz. Na zijn pensionering geniet Anton van het achterhalen van de herkomst en verhalen van
schilderijen. Zo is hij ook in contact gekomen met Jacques.

Anton gedraag zich vanaf dat moment anders en is teruggetrokken en somber, volgens zijn vrouw.
Drie maanden later sterft hij. Vermoedelijk hartklachten denkt zijn huisarts. Het verhaal gaat dertig
jaar later verder. De jongste kleindochter van Anton heeft zijn passie voor kunst geërfd en studeert
Kunstgeschiedenis. Voor haar onderzoeksproject besluit Katja het werk van Isaac Pietersz te
analyseren. Het is een lelijk schilderij, maar omdat het van haar opa was, heeft dit werk emotionele
waarde voor haar.

Römer beschrijft het proces van het dateren van verflagen en pigment, maar wel op een begrijpelijke
manier. Katja’s professor, Arjen Hageveld, besluit met de resultaten naar de bekende kunsthandelaar
Louis Post te gaan. Post is gespecialiseerd in de zeventiende eeuw en kan hem vooruit helpen.
Echter, Post denkt aan zijn eigen geldelijk gewin en neemt contact op met de verkeerde personen.
Dit resulteert in zijn dood, waarna een zoektocht van de moordenaar begint naar het schilderij van
Pietersz, Arjen en Katja.

Terwijl Arjen en Katja hun best doen om uit de kluwen van de moordenaar te blijven, komen ze meer
te weten over wat het geheim is van het schilderij. Echter, hierbij verliest Römer een deel van mijn
aandacht. Het geheim is zo bizar, en hoewel het zou kunnen voorkomen, is het voor mij niet
geloofwaardig genoeg meer. Is het omdat zo’n groot ingewikkelde en internationale complot niet
Nederlands aanvoelt? Of omdat dat ik noch met Arjen, noch met Katja een connectie had? Ik hoopte
wel op een goed einde voor ze, vooral omdat het hun niet om geld ging, maar het delen van kunst
met de wereld. Maar ik vond ze niet erg sympathiek en kon slecht met ze meeleven.

Römer heeft een aantrekkelijk verhaal geschreven. Het plot is duidelijk en leest vlot weg. Wat prettig
is, is dat Römer ieder karakter in een apart hoofdstuk introduceert en je verdieping krijgt in het
verhaal en de persoon. Het verhaal speelt zich o.a. in Amsterdam en Den Haag af, waardoor ik veel
plekken herkende en de beelden beter kon voorstellen in mijn hoofd. Ik had het leuk gevonden als
Römer à la Dan Brown tekeningen of foto’s in het verhaal had geïntegreerd. Ik weet inmiddels dat
Isaac Pietersz echt heeft bestaan, maar ik weet niet of het genoemde schilderij ook echt bestaat.

Het is moeilijk om Een meesterstuk te beoordelen. Na het dichtslaan van het boek, maalde het
gelezen nog lang na in mijn hoofd. Het is een goed verhaal met interessante plotwendingen, maar
het kon mijn aandacht niet lang behouden, doordat ik toch moeite had met de schaal van het
geheim. Het leek daardoor erg ongeloofwaardig, en zat ik niet op het puntje van mijn stoel. Daarom
geef ik het verhaal 3½ sterren. Wat Römer heel handig heeft gedaan, is door het verloop van het
einde, ruimte te houden voor een vervolg.

Het schilderij: de Nachtwacht van Rembrandt van Rijn werd in 1715, of iets daarna, aan alle vier zijden ingekort om het passend te maken voor een andere ruimte. Daarbij verdween onder meer de afbeelding van twee schoolschutters. Tegenwoordig meet het schilderij wat de hoogte betreft 379,5 cm (maximale hoogte van het nog resterende originele doek is 363 cm) en wat de breedte betreft 453,5 cm (maximale breedte van het resterende originele doek is 438 cm). De schrijver heeft een spannend verhaal geschreven over de afgesneden stukken doek, waarover een andere schilder, Isaac Pietersz een drieluik zou hebben geschilderd.
Toen dit ontdekt dreigde te worden zijn de betrokken personen, Jacques Verburg en Anton Hiemstra uit de weg geruimd door de toenmalige BVD? Het boek beschrijft een spannende strijd om deze drie schilderijen, die Katja, de kleindochter van Anton Hiemstra, als studie project onderzoekt. Haar mentor professor Arjen Hageveld gaat er mee naar een kunstkenner Post, die als eerste (per ongeluk) vermoord wordt. De rest van het verhaal leest als een spannende luchtige detective. Helaas is het einde zeer teleurstellend door een zwak en onwaarschijnlijk plot. En dat alles omdat de 'Nachtwacht' heilig is in de kunstwereld als belangrijkste schilderij, waardoor het een continue geldstroom voor het Rijksmuseum genereert. Daarom is het legitiem om iedereen, die hier schade aan toe kan brengen om zeep te helpen door schimmige figuren als Tedingh van Eyck, die kennelijk aan het einde voorzag, dat de rus Mazarov uit het niets zou opdagen om hem vervolgens te laten liquideren. Een beetje simpel geconstrueerd slot van een spannend verhaal.