Mijn moeders strijd

Geschreven bij Mijn moeders strijd

Na het winnen van de Libris Literatuurprijs 2018 is de naam Murat Isik definitief gevestigd als romanschrijver die ertoe doet. Het is daarom niet verwonderlijk dat hij gevraagd is voor het Boekenweekessay. Met Mijn moeders strijd sluit hij aan op het Boekenweekthema ‘De moeder, de vrouw’.

Uitgangspunt voor dit essay is de emancipatiestrijd van zijn moeder Aynur. Isik vraagt zich af wat haar beweegredenen waren en waarom zij zich in tegenstelling tot familieleden wél heeft kunnen vrijmaken van bestaande sociale structuren. In zijn eerdere roman Wees onzichtbaar gaf Murat Isik al inzicht in zijn jeugd en sprak uit het verhaal dat hij een sterke moeder had, die tegen zijn vader in durfde te gaan. Isik heeft nu haar verhaal op papier gezet, nadat zijzelf daarom vraagt. ‘Er is nog zoveel dat je niet weet. Het is een boeiend verhaal.’
Aynur groeide op in een conservatief dorp in Oost-Turkije, waar ze als meisje voortdurend wordt voorbereid op het sluiten van een goed huwelijk. Op jonge leeftijd werd haar bijvoorbeeld verboden met jongens om te gaan en vanaf dat moment zet ze vraagtekens bij de patriarchale cultuur. Wrang genoeg is een aardbeving reden voor verhuizing naar het westerse Izmir, waar ze als inwonende thuishulp voor het eerst over vrijheid en gelijkheid voor vrouwen hoort. Met deze idealen in het achterhoofd trouwt ze en krijgt ze twee kinderen.
Door de economische crisis eind jaren zeventig, besluit het gezin naar Nederland te vluchten. In de Bijlmer in Amsterdam blijkt Isiks vader een nietsnut, dus besluit zijn moeder zelf te solliciteren en taalcursussen te volgen. Hierbij moet ze steeds opboksen tegen haar man, een proces waarin ze meer ruimte voor zichzelf opeist: ze zorgt voor een vaste baan en sociale contacten. Een scheiding volgt, maar doordat de alleenstaande Aynur zich in de wijk onveilig voelt, blijft het echtpaar bij elkaar. Dit maakt dat zij zich pas na de dood van Isiks vader echt zelfstandig kan ontwikkelen.
Naast het levensverhaal van zijn moeder, krijg je tegelijk een inkijkje in het schrijfproces van Wees onzichtbaar en de zelfanalyse van Isik. Hij constateert dat hij vooral positief beïnvloed is door Aynurs emancipatiestrijd, want in feite is hij feminist, en hij hoopt dit gedachtegoed ook door te geven aan zijn zoon. Al deze ingrediënten maken dat Mijn moeders strijd méér is dan een verplichte uitgave in de Boekenweek. Murat Isik sluit af met een mooie boodschap: met volledige toewijding kun je veel bereiken. Zijn moeders strijd is gestreden, nu kan het vele anderen een steuntje in de rug geven in hun emancipatiestrijd.

Geschreven bij Mijn moeders strijd

Murat Isik kende ik van ‘Wees onzichtbaar’, een prachtige roman waar ik met volle teugen van genoten heb. Zou hij me met de 62 bladzijden die ‘Mijn moeders strijd’ telt net zo weten te overdonderen?

De taal is prachtig, Isik doet schrijven zo makkelijk lijken. In twaalf korte hoofdstukken doet hij het verhaal van zijn moeder, die hij mocht interviewen. Hij focust niet op haar rol als moeder, wel op de strijd die ze als meisje en vrouw in Turkije en later in Nederland moest leveren. Meteen krijg je een goed beeld van de tijdsgeest in beide landen. Wie eerder ‘Wees onzichtbaar’ las, voelt meteen een band met de personen in ‘Mijn moeders strijd’. Het verhaal dat we in grote lijnen al kenden, is nu ontdaan van alle fictionalisering. Wat overblijft is het eerlijke en dappere verhaal van een vrouw die nooit opgeeft en strijdt tegen de onderdrukking van de vrouw.

Het boekenweekessay 2019 zal ik niet snel vergeten, het is een prachtig stukje tekst!

Geschreven bij Mijn moeders strijd

Beknopte biografie
‘Mijn moeders strijd’ leest als een beknopte biografie, in 1953 wordt Aynur geboren in een conservatief Turks dorp. Al snel wordt duidelijk dat dochters er niet toe doen binnen het gezin, een zoon zal immers (financieel gezien) voor zijn ouders zorgen, dochters zijn ballast. Nadat er een aardbeving plaatsvindt verhuist het gezin naar Izmir, waar Aynur naar een middelbare school gaat. Dit is echter van korte duur, nadat zij eerst een jaar in een fabriek werkt wordt zij via haar broer geplaatst bij een jong gezin als inwonende huishoudelijk hulp. Aynur leert via hen een andere wereld kennen, beiden zijn docent en via hen heeft ze toegang tot boeken waardoor niet alleen haar leesvaardigheid maar ook haar taalvaardigheid toeneemt. Nadat zij wordt uitgehuwelijkt en twee kinderen krijgt neemt haar leven een andere wending.

De reflectie van Isik in dit essay, had wat mij betreft wat langer mogen zijn, het maakte dat ik bepaalde dingen uit het essay met een andere blik aanschouwde.

Op pagina 46 vertelt de auteur:

Pas tijdens het schrijven van dit essay heb ik mezelf de vraag gesteld hoe haar emancipatiestrijd mij heeft beïnvloed. Ik hoefde niet lang na te denken over het antwoord, want het is onvermijdelijk: als je ziet dat je moeder zich tegen de klippen op ontwikkelt en daarbij vele tegenslagen overwint, maakt dat je als zoon solidair met haar strijd.

Hoe Isik samen met zijn moeder en zus een front tegen hun vader / man vormden en hoe Isik er, vanuit een schuldgevoel, vervolgens alles aan doet om zijn moeder (alsnog) tevreden te stellen.

Op pagina 50 vertelt de auteur:

Nu het stof is neergedaald besef ik dat schaamte een nog veel verstikkendere rol heeft gespeeld in mijn moeders leven, als vrouw in Turkije die volgens achterhaalde en onzinnige tradities moest leven.

Tot slot
Isik heeft ruimte in de tekst opengelaten voor reflectie maar hij zet de lezer gelijktijdig aan het werk, een prima combinatie wat mij betreft. Het essay is verder niet alleen de beknopte biografie van zijn moeder, het schetst tegelijkertijd een zeer realistisch tijdsbeeld en daar kunnen er nooit voldoende van zijn.