Geschreven bij Everything Is F*cked
“One day, you and everyone you love will die. And beyond a small group of people for an extremely brief period of time, little of what you say or do will ever matter.”
Ondanks de nihilistische start van het boek, is het boek absoluut geen betoog voor het nihilisme. Het is juist het tegenovergestelde – een betoog tegen nihilisme. Maar om daar effectief tegen te kunnen argumenteren moet je bij het nihilisme zelf beginnen, door het injecteren van een gezonde dosis realiteit over het menselijk bestaan. Deze realiteit noemt hij ook wel de “uncomfortable truth”. Helaas kan de psychologie van het menselijk brein hier slecht mee om gaan, en probeert het brein aan deze realiteit te ontsnappen door het creëren van verhalen gebaseerd op hoop.
Maar betekenis scheppen op basis van hoop is gevaarlijk. Aan de ene kant kan hoop op een betere toekomst leiden tot fantastische verbeteringen (bijvoorbeeld een verbetering in vrouwenrechten door feminisme), maar aan de andere kant kan betekenis vinden gebaseerd op hoop ook desastreuse gevolgen hebben. Denk bijvoorbeeld aan de hoop op het cultiveren van een superieur Duits ras door het vermoorden van alle joden. Bovendien zal iedere ideologie (iedere vorm van hoop) ofwel zijn doel op een gegeven moment bereiken, ofwel zal blijken dat het een gigantische flop is en dat mensen er alleen maar op achteruit zijn gegaan. In beide gevallen is dat het einde van deze vorm van hoop, en wordt het menselijk brein op de lange termijn dus altijd weer geconfronteerd met de “uncomfortable truth”.
Het uitgangspunt van het boek is dan ook dat hoop geen robuuste strategie is tot het scheppen van betekenis in het leven, en in de rest van het boek behandelt Mark alternatieve manieren tot het vinden van betekenis in het leven. Zoals te verwachten gaat Mark dan in op thema’s zoals het cultiveren van levenswaarden van volwassenen: waarden die boven jezelf staan, waarden die goed zijn op zichzelf, en die gevolgd moeten worden ook als het leidt tot meer pijn in de korte termijn. Hij gaat in op hoe het volgen van geluk een slechte strategie is, en hoe mensen eigenlijk zouden moeten kiezen voor welke commitments ze bereid zijn te maken, en hoeveel ze bereid zijn daarvoor op te geven. Ten slotte wijdt hij ook nog een groot stuk aan hoe de huidige samenleving in elkaar steekt, en hoe het kan dat ondanks dat we in de beste tijden ooit leven, we te maken met een groeiend gevoel van ontevredenheid, betekenisloosheid en gebrek aan controle, en hoe technologie daar een rol in speelt.
Een ontzettend rijk boek dus, waarin Mark een iets te grote hap neemt om te kauwen, maar toch braaf blijft doorkauwen. Zijn betoog is gebaseerd op psychologie, filosofie, en wetenschap, en hij weet verschillende disciplines mooi met elkaar samen te brengen. Ook weet hij op een verhalende manier te vertellen, met anecdotes uit het leven van bekende filosofen of wetenschappers.
De enige kanttekening die ik heb is dat, vergeleken met Mark’s andere boeken, dit boek nog vele niveaus dieper gaat dan je van hem gewend bent. Als je hoopt op het lezen van een luchtig self-help boek, of existentiële vraagstukken het liefst ontwijkt, is dit niet het juiste boek. Voor degenen die wel al eens nagedacht hebben over dit soort vragen, en mensen die geïnteresseerd zijn in het functioneren van het menselijk brein, kan ik dit boek alleen maar aanraden. Voor mij is dit misschien wel een van de meest invloedrijke boeken die ik gelezen heb, op vergelijkbaar niveau met Harrari, maar dan luchtiger geschreven en minder pessimistisch. Al met al, een uitstekend, compact boek, dat meer dan genoeg denkstof bevat, en de lezer gelukkig niet achterlaat met een gevoel van existentiële angst, maar met een eerlijke kijk op de realiteit en hoe we op een duurzame, volwassen manier, een betekenisvol leven kunnen leiden.