De kale aap

Het is nu 50 jaar geleden dat The Naked Ape (in 1967) werd gepubliceerd, een baanbrekende bestseller geschreven door de Britse zoöloog, tv-maker én kunstschilder Desmond Morris (1928). Nog nooit voordien werd het menselijk gedrag op een dergelijke gedragsbiologische (ethologische) wijze ontleed. Het boek baarde dus veel opzien waarvan de Nederlandse bioloog Midas Dekkers in het voorwoord van de Nederlandse editie getuigt. Ook bepleit hij de vernieuwde titel van deze nieuwe editie: de mens is namelijk de enige aap die zich niet naakt op straat vertoont maar wel de enige die niet over het hele lichaam behaard is, wat een andere betekenis van het Engelse woord ‘naked’ inhoudt.

In 8 hoofdstukken bespreekt Morris het gedrag van de ‘kale aap’ uit ethologisch standpunt, een aanpak die in zijn tijd volledig nieuw was en waarmee hij tegen de schenen schopte van de gevestigde waarden, en dit rond thema’s als Seks, Voeding, Vechten, Grootbrengen, Verzorging, enz. Het aspect seks bij de kale aap krijgt enorm veel aandacht van hem en dit kan bij sommige lezers wel wat langdradig worden op de lange duur. Morris wordt echter nergens te gecompliceerd. Hij schept in het algemeen op zijn eigen manier een nuchter en toegankelijk verhaal waarbij hij de mens schetst als eender welke soort en hij veel leentje buur gaat spelen bij onze ‘orde’ der primaten. Op sommige punten zijn Morris’ standpunten, vooral rond homoseksualiteit en feminisme, getekend door zijn tijd, op een ander punt zoals de bevolkingsgroei neemt hij al vroeg een radicaler meer vooruitziend standpunt in, zelfs zonder de laatste gegevens van het terrein van de demografie te kennen.

In zijn laatste hoofdstuk verklaart Desmond Morris de keuze voor zijn standpunt en waarom hij dit boek geschreven heeft: “Omdat we vergeleken met andere dieren zo machtig en succesvol zijn, stuit het ons jammer genoeg tegen de borst om stil te staan bij onze nederige afkomst. Ik verwacht dan ook geen bedankjes voor wat ik heb gedaan. Onze klim naar de top is een verhaal geworden over hoe je snel rijk wordt, en net als bij alle nouveaux riches is onze afkomst een teer punt. We lopen ook constant gevaar haar te verraden.”

Frans de Waal, de wereldvermaarde Amerikaans-Nederlandse primatoloog, wijst er in het nawoord op dat de nadruk op het effect van de natuur van de mens (nature) i.p.v. de leer (‘nurture’) in het boek enorm naar voren komt, heel vanzelfsprekend voor deze tijden maar in de jaren ’60-’70 van de vorige eeuw mocht de invloed van de genen of de seksualiteit niet worden vernoemd. Het was de cultuur van de mensheid die ons menselijk maakte! Dankzij de tirade van zijn hoogleraar had de Waal het boek van Desmond Morris ter hand gepakt. “Het was zo verfrissend en oneerbiedig dat ik er meteen dol op was, en dat altijd ben gebleven.” De kale aap werd als baanbrekend en provocatief aanzien, maar is één van de invloedrijkste, wetenschappelijke boeken aller tijden. Daarnaast gaf de Nederlandse etholoog en Nobelprijswinnaar uit 1973 Niko Tinbergen in Oxford nog les aan de auteur van dit boek. Qua links met Nederland biedt dit boek dus ook nog wat extra’s. Als je wilt weten hoe de mens in zijn biotoop is geëvalueerd doorheen duizenden jaren, lees dan dit boek.

Een boek dat al vijftig jaar lang een van de beroemdste en belangrijkste boeken van de twintigste eeuw is en opnieuw wordt uitgebracht onder de vernieuwde titel De kale aap. Toentertijd baanbrekend en een van de invloedrijkste wetenschappelijke boeken aller tijden .
Maar heeft dit boek de tand des tijd kunnen doorstaan?
Omdat ik zelf opgegroeid ben in de periode dat dit boek al langer uit was en het dus inmiddels een gegeven was dat de mens volgens Desmond Morris een diersoort, een naakte aap is, vond ik het heel interessant om dit boek te mogen lezen.
De nieuwe titel past beter bij dit boek en dat wordt onderschreven door Midas Dekkers in zijn interessante en duidelijke voorwoord.
De opbouw van het boek zit goed in elkaar. Helder en duidelijk wordt de evolutie en het gedrag van de mens uitgelegd of er wordt verwezen naar een later hoofdstuk waar dan uitgebreid verder op de materie wordt ingegaan.
Hoewel sommige teksten in het boek in onze huidige samenleving wat ouderwets over zullen komen, zoals bijvoorbeeld de stelling dat het gezin de hoeksteen van de samenleving is en de grote invloed van de kerk op het gezin, heeft de auteur onderwerpen die zowel 50 jaar geleden als nu nog steeds bij sommige groepen gevoelig lagen niet geschuwd. Denk hierbij aan seksualiteit, abortus en homofilie. Ook de waarschuwing voor de dreiging van overbevolking van onze soort is nog steeds actueel.
Heel duidelijk wordt uitgelegd waarom de mens in zijn ontwikkeling verder kon komen dan zijn soortgenoten, de primaten en waarom de kaalheid van deze diersoort van zo’n grote invloed is geweest hierop.
Ik meen dan ook te kunnen zeggen dat dit boek zeker de tand des tijd zeker heeft kunnen doorstaan en biedt vandaag de dag nog steeds een uitgebreid en duidelijk inzicht in de evolutie en het gedrag van de kale aap.

De kale aap, een boek dat al vijftig jaar één van de beroemdste en belangrijkste boeken van de twintigste eeuw is en opnieuw is uitgebracht onder de vernieuwde titel De kale aap. Toentertijd was het één van de invloedrijkste wetenschappelijke boeken tot dan verschenen. Desmond Morris ziet de mens als één van de 193 apensoorten. In het boek wordt duidelijk dat de mens een bijzondere apensoort is. Volgens Desmond Morris was de mens een diersoort, een naakte aap.
De nieuwe titel past beter bij dit boek en dat wordt onderschreven door Midas Dekkers in zijn goed uiteengezet voorwoord. De opbouw van het boek zit goed in elkaar. Helder en duidelijk wordt de evolutie en het gedrag van de mens uitgelegd of er wordt gerefereerd aan een later hoofdstuk waar dan explicieter op de materie wordt ingegaan.
In de afzonderlijke hoofdstukken wordt ingegaan op de oorsprong van de kale aap en de manier waarop hij paart, zorgt voor de jongen, voedt, leert, slaapt en vecht. Heel precies wordt het doen en laten van de kale aap beschreven. Aan de hand van de beschrijvingen is heel duidelijk op te maken dat wij, de mensen, van de apen afstammen. Veel gedragingen van de oeraap zitten nog in de moderne mens. Hoewel sommige stellingen in het boek vanuit het oogpunt van onze huidige samenleving wat ouderwets overkomen (b.v. de stelling dat het gezin de hoeksteen van de samenleving is en de grote invloed van de kerk op het gezin) is de auteur moeilijk bespreekbare onderwerpen (abortus, homofilie en seksualiteit) die zowel 50 jaar geleden als nu nog steeds bij sommige groepen gevoelig lagen niet uit de weg gegaan. Ook de waarschuwing voor de dreiging van overbevolking van onze soort is nog steeds actueel. Heel duidelijk wordt uitgelegd waarom de mens in zijn ontwikkeling verder kon komen dan zijn soortgenoten en waarom de kaalheid van deze diersoort van zo’n grote invloed is geweest hierop.
Het boek weergeeft een helder, uitgebreid inzicht in de evolutie en het gedrag van de kale aap.
Wij, de kale apen, zijn niet naakt maar kaal. Wij hebben ons onder invloed van de evolutie ontdaan van onze vacht en juist kleding aangetrokken om de naaktheid te verbergen.

De kale aap geschreven in 1967, door Desmond Morris(24 januari 1928) , een gedragsonderzoeker, zoöloog is een verrijkend boek. U zou de woorden van Frans de Waal 'hier' dienen te lezen om vervolgens zo open en onbevangen mogelijk het boek te gaan lezen.
Het is geen roman, maar een prachtig verhaal, waar u en ik, de mens de hoofdpersonages zijn. Wij maken geen 'clou' mee, maar wij worden geobserveerd en letterlijk beschrijvend neergelegd in letters, woorden, zinnen.
Desmond Morris heeft grote kennis van gedragingen van dieren, waaronder ook wij behoren. Hij toont ons gedrag. Hij (ver)oordeelt niet. Zijn beschrijvingen kunnen spiegelend werken en nu, anno 2018. nog functioneren als een verklarende uitgangspunt van veel gedrag van de mens. Zijn verhaal legitimeert niet het gedrag. Nee, het biedt de lezer de kans om te kijken naar zijn/haar gedrag, het gedrag van de mens in zijn algemeen. Het zou vervolgens mogen leiden naar meer inzichten mbt. het leven van de mens en aanverwante diersoorten. Überhaupt schenkt het 'middelen' aan om nu keuzes te maken mbt het leven op aarde. Het is niet dat hij een verhaal apocalyptisch maakt, nee, absoluut niet. Nee, hij toont wel aan de mens waar gedrag vandaan mag komen en wat eventuele consequenties zijn. Hier kan de 'cultuur' van de mens op aansluiten , om samen te gaan 'bedenken' om hoe om te gaan met het gedrag van de mens, wat biologisch vastligt en kan schaden e/o juist kan 'helpen'. Helpen om samen, tussen mensen onderling en met andere levens op aarde, tot een prettige en verantwoord samen-zijn te komen.
Uit de Sunday Times komt de noot; 'Een boek dat je leven verandert.' Ik zou hierop willen aansluiten; 'Lees dit boek driemaal in je leven over verscheidene periodes, gerelateerd aan je leeftijd.' Deel het verhaal, creëer samen een nieuwe cultuur!

De titel is schoner, eenvoudig mooi! Ook de omslag vind ik sterk. U ziet een aap van links komen, een aap welke verticaal gehurkt zit en de handpalm van de mens, welke op zijn hoofd rust. Wat verteld deze hand, arm u?
De mensen hebben u, ons de rug toegekeerd. Zij zijn verheven boven de andere diersoorten. Dit is prachtig neergelegd. Het toont gelijk wel de schaamte, die de mens in zich mee kan dragen mbt. zijn/haar houding naar andere diersoorten.

Ik vind het verrijkend boek. Het is een boek om rustig door heen te lezen. Onbevangen en open!

‘De Kale aap’ begint met een boeiende inleiding van Midas Dekkers over waarom het boek eigenlijk zo is gaan heten, en niet meer ‘De naakte aap’ zoals het oorspronkelijk vertaald was. Dit verhaal maakt nieuwsgierig en laat meteen de denkwijze van de rest van het boek zien: de mens als dier. In verschillende hoofdstukken over onder andere voeding, verzorgen en vechten wordt het gedrag van de mens verklaard vanuit de evolutie. Deze –in die tijd erg nieuwe- manier van kijken schopt sommige mensen misschien tegen het been, maar ik vind het een interessante van kijken. Sowieso heb ik een hoop geleerd over menselijk en dierlijk gedrag, alleen al door de beschrijvingen. Soms gaat Morris wel wat ver naar mijn mening, bijvoorbeeld wanneer hij homoseksueel gedrag verklaard, maar ook dit moet in het perspectief van vijftig jaar geleden worden gezien. Al met al een interessant boek dat zeker het lezen waard is, ook voor niet-biologen.

Dit boek is voor het eerst uitgebracht in 1967. Dit was de in oorspronkelijke taal, het Engels, The naked ape. De Nederlandse vertaling verscheen eerder met de naam De naakte aap. De huidige vertaling in het jubileumjaar is beter op zijn plaats: De kale aap. Als je het boek leest is de reden voor de verbeterde titel duidelijk. Wij, de kale apen, zijn niet naakt maar kaal. Wij hebben ons onder invloed van de evolutie ontdaan van onze vacht en juist kleding aangetrokken om de naaktheid te verbergen.
Zoöloog Desmond Morris ziet de mens als een van de 193 apensoorten. In het boek wordt duidelijk dat de mens een bijzonder apensoort is. Morris laat dit zien in een 8 hoofdstukken tellend boek. Een voorwaard is geschreven door de Nederlandse bioloog, Midas Dekkers. Het nawoord is van de Amerikaans-Nederlandse bioloog (primatoloog) Frans de Waal.
De tekst is in onze huidige tijd niet om van op te kijken maar in de jaren zestig van de vorige eeuw was de visie van Morris zeker gedurfd te noemen. De kerkelijke leer was nog heel dominant. De beschreven geboortebeperking was ook nog geen vanzelfsprekendheid. Het zorgde voor ongemak; de mens werd gezien als aap! Seks neemt een groot van het boek in beslag. Ook de homofilie wordt beschreven en het nut of doel hiervan.
In de afzonderlijke hoofdstukken wordt ingegaan op de oorsprong van de kale aap en manier waarop hij paart, zorgt voor de jongen, voedt, leert, slaapt en vecht. Heel precies wordt het doen en laten van de kale aap beschreven. Aan de hand van de beschrijvingen is heel duidelijk op te maken dat wij, de mensen, van de apen afstammen. Veel gedragingen van de oer aap zitten nog in de moderne mens. Beter te omschrijven als het beest dat nog in ons zit. Er wordt ook een verklaring gegeven over waarom een chimpansee, zelfs na 6 jaren intensieve training, zijn woordenschat niet verder uit kan breiden dan 6 of 7 woorden terwijl een kale aap op die leeftijd toch zeker meer dan 2000 woorden beheerst.
Auteur: Desmond Morris (24 januari 1928) Engelse zoöloog. Andere titels van deze auteur zijn o.a.: De naakte vrouw, De naakte man, Kind, Mensentuin, De andere sekse.
Editie: paperback

Ik vond dit een verrassend boek.