Deze biografie is zeker niet het zoveelste in een rij. Tien jaar na haar overlijden zijn allerlei archieven geopend. Er leven nu nog mensen uit de tweede en derde kring die haar hebben gesproken en de achtergrond van de auteur garandeert een kritische, onconventionele blik op het Koninklijk Huis.
Het boek ziet er verzorgd uit. Een mooie hardcover, een logische indeling en een serieuze bronverwijzing. Aan illustraties doen professionele historici maar zelden. Dat hangt er altijd maar een beetje bij. Op sommige pagina's had de tekst nog wel een onderindeling kunnen gebruiken. Er wordt, vaak zonder dat je het merkt of dat het stoort, een goed onderscheid gemaakt tussen feiten, interpretaties en meningen. Dat laatste was niet eenvoudig, omdat het land nu eenmaal verdeeld is in pro-koningshuis en contra, tussen pro-Juliana en pro-Bernard, tussen pro-en contra-Lou de Jong. Veel van wat we weten of over het Koningshuis denken te weten komt uit de roddelpers. Die hoeven we niet als een door-en-door betrouwbare bron te zien. Een groot deel van die pers is wel monarchistisch, reden waarom het Huis er een haat-liefde verhouding mee heeft.
Is de biografie een wetenschappelijke uitgave? Hier moet niet al te zwaar aan worden getild. Wat Withuis toevoegt is een soort van bindweefsel en een ander, afstandelijker perspectief. Ze heeft kunnen spreken met gepensioneerde politici, hun vrienden en echtgenotes, ze heeft correspondentie gebruikt van vriendinnen van de koningin en leden van de hofhouding. Ze heeft haar bevindingen getoetst aan ortho-pedagogen, sociologen en staatsrechtgeleerden. Ze hoefde niet te vrezen voor de toorn van het Koninklijk Huis of de Regering. De hoofdpersoon is immers dood. De onderzoeksvragen zitten enigszins verstopt in het boek. Hoe werd Juliana in haar beschermde jeugd gevormd? Waarom viel Juliana voor Bernard en heeft ze haar herhaalde dreigementen om te scheiden nooit doorgezet? Waarom had Juliana vooral vriendinnen, terwijl ze professioneel vooral met mannen om moest gaan? Was Juliana geestesziek, tijdelijk gestoord, een beetje 'weird' of gewoon authentiek? Ook de antwoorden op die vragen zitten enigszins verborgen in de tekst. In die zin het boek a-wetenschappelijk. Het blijft bij speculaties. Het moet bij speculaties blijven omdat die vragen bij leven en welzijn nooit serieus zijn onderzocht. Nooit konden worden onderzocht. Een koningin stuur je niet naar een psychiater!
Het koningshuis
De biografie is allerminst vleiend voor de leden van het koningshuis. De karaktereigenschappen en gedragingen die kunnen worden toegerekend aan Juliana en Bernard zijn op onderdelen positief, maar door de bank genomen niet zoals je van je familie zou wensen. Juliana niet al te slim, chaotisch, onkritisch en naïef. Haar temperament was vurig. Ze voelde zich in de liefde zwaar tekort gedaan. Bernard was een archaïsche schuimsmarcheerder: charmant, ijdel, autoritair en overspelig. De relatie tussen de twee was ronduit beroerd. De tien minister-presidenten waarmee ze te maken had behandelden haar respectvol, pragmatisch en voor het grootste deel onpersoonlijk. Het gedoe van Soestdijk bezorgde ze handen vol met werk. Onder elkaar spraken ze er met veel verzuchtingen over. Constitutioneel waren het staatshoofd en haar man gewoon brokkenpiloten.
Wie beweert dat presidenten altijd beter zijn, bezoekt maar eens het Internationaal Strafhof in Den Haag. Of gaat te rade bij de oosterburen, waar het nauwelijks lukt om vrijwilligers te vinden voor het hoogste ambt. Dat laatste geeft wel aardig aan waar het probleem zit. En die benoeming is nog maar voor vier jaar!