Dichter bij een schrijver aan het werk kan een lezer niet komen

In De ontdekking van Moskou voert Harry Mulisch een schrijver op die zichzelf een onmogelijke opdracht gaf, namelijk een boek te schrijven over een mislukte expeditie naar Moskou in het jaar 1492. Niet alleen voor het personage in het boek bleek dit een onmogelijke route, ook Harry Mulisch zelf is het niet gelukt zijn boek te voltooien. Hij schreef verschillende versies, waarin de regels van fictie en romankunst radicaal overboord worden gegooid. Uiteindelijk is het aan de fantasie van de lezer om dit onvoltooide boek te voltooien. ‘Een schilder kan niet over het schilderen schilderen, maar een schrijver kan over het schrijven schrijven. Er is een afgrond in de taal: de schrijver. In vroeger dagen stond bij die afgrond een verbod: de schrijver moet verborgen blijven in zijn werk. In onze dagen is de schrijver in de schrijver gevallen.’