Geschreven bij Ik kom terug
Wanneer een stokoude moeder na een leven van zwijgen en buitensluiten haar zoon eindelijk in haar hart sluit, besluiten moeder en zoon het op een akkoordje te gooien: zij vertelt hem verhalen over vroeger en hij moet haar een zachte dood bezorgen.
Ze is volledig verbitterd geworden door haar ondraaglijk zware leven en ze was haar hele leven lang een gesloten, mysterieuze moeder voor Adriaan.
Tijdens haar verhalen krijgt Adriaan echter een ander beeld over zijn, in zijn ogen, teruggetrokken moeder. Hij slaagt erin zijn geheimzinnige, manipulerende moeder haar harde, ijzeren schild af te nemen en komt doorheen het verhaal meer te weten over de gruwelen van drie oorlogen die ze doorstaan heeft.
Je voelt je een onzichtbare gast in het verhaal, omdat je net als Adriaan Van Dis niks afweet van deze raadselachtige vrouw. Hoewel deze situatie voor mij helemaal niet herkenbaar is, voelde ik me onmiddelijk welkom in dit vreemde verhaal.
Dit boek is opgebouwd uit korte hoofdstukken en korte regels die Van Dis zijn verwarring perfect weergeven. Zijn gebruikte taal is ook redelijk opgejaagd en dit verraadt zijn innerlijke strijd. Van Dis gebruikt meesterlijk goede vergelijkingen, maar toch zijn deze niet te ingewikkeld, zodat het boek zeer vlot leest.
De haat-liefderelatie tussen moeder en zoon staat in dit boek centraal en ik vind het een facinerend iets. “Op mijn negentiende verliet ik het ouderlijke huis en likte de wonden van de moederliefde”. Zij werd mijn nachtmerrie, schrijft hij elders, maar hij verlangt tegelijk zo hard naar haar antwoorden en verhalen dat hij zijn eigen gezinsleven verwaarloost en intrekt bij haar in het rusthuis.
Zijn moeder is een zeer theatrale, trotse vrouw, maar dit allemaal is een geperfectioneerd masker voor een gebroken, wrokkige vrouw. Ze weigert alle hulp in het rusthuis en ze duldt geen medelijden. Ze gaat in hongerstaking omdat ze uitkijkt naar haar dood, maar als iedereen weg is zoekt ze toevlucht tot haar geheime voedselvoorraad.
‘Ik kom terug’ is niet zozeer een poging de al bestaande leugens te corrigeren: er komen eigenlijk alleen maar leugens bij. Het is moeilijk te bepalen wanneer zijn moeder liegt en wanneer niet, want ze kan vaak zelf niet eens het onderscheid maken tussen realiteit en fantasie.
Ze is als het ware met haar leugens vergroeid: als ze zit, houdt ze een kussen voor haar buik, zodat die haar vleesboom bedekt. Haar zoon kan haar vaak betrappen op leugens.
De zoon staat als het ware tussen de moeder en de lezer in. De eerste zin van de roman maakt dat al meteen duidelijk: ‘We stonden tegenover elkaar, mijn moeder en ik.’
Wanneer haar toestand steeds sneller achteruitgaat, besluit Van Dis zijn zus te bellen die in Italie woont. Ze is haar laatste levende dochter en komt speciaal overgevlogen om haar moeder te helpen.
Toch toont ze haar dankbaarheid helemaal niet, ze slaagt erin Van Dis en zijn zus tegen elkaar uit te spelen.
Dit boek geeft zoveel verschillende indrukken en gevoelens en het schetst een mooi beeld van het uitkijken naar de dood, van de laatste dagen als stervende en het leven van een oneindig moedige vrouw.
Het wist me bij het hart te raken, en ik hoop dat u hetzelfde zal ervaren als ik.
