Zomer 1823. Twee Leidse studenten maken een soort inspectietocht door Nederland: de stijfdeftige Dirk van Hogendorp en de latere schrijver Jacob van Lennep. Ze wandelen door een land dat voor ons bijna onherkenbaar is. Een derde van het land is nog pure woestenij, de wegen zijn vaak enkel modder, veel steden liggen vol mestvaalten en als ´s avonds de poorten sluiten, heerst buiten een totale duisternis.
Kort daarna zal alles veranderen, met kanalen en straatwegen, spoortreinen en stoommachines, tot uiteindelijk een Nederland dat wij herkennen. Maar Van Lennep staat nog voor het begin als hij in 1823 door Nederland wandelt om de mentaliteit van de bevolking te onderzoeken. Hij laat ons de sfeer, de kleur, de waarden en normen uit die tijd ervaren. Omdat Van Lennep de reis zeer uitgebreid en met veel oog voor detail beschrijft, is het dagboek een uniek document waaruit eindeloos geput kan worden om meer te weten te komen over de in die tijd heersende opvattingen over landschappen, economische situaties, sociale codes, kortom de stand der natie.
In zijn inleiding neemt Geert Mak ons mee van het Nederland van toen naar het Nederland van nu. Aan de hand van Van Lennep reconstrueert hij een voorbije tijd en laat hij zien hoe die tijd tot de dag van vandaag sporen nalaat, uiterlijke sporen, maar ook de sporen die zich hebben geworteld in ons karakter en onze denkwijze.
Marita Mathijsen, hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in de negentiende eeuw, heeft het oorspronkelijke reisdagboek van Jacob van Lennep speciaal voor deze editie hertaald zodat u met eigen ogen het Nederland van toen kunt proeven.