1984

Geschreven in een tijd waar de voortekenen van de moderne samenleving net om de hoek kwamen kijken, is dit een beeld van waar het kan leiden. En de overeenkomsten met de huidige wereld zijn schokkend zo nu en dat. Een grijpend boek met een slopend einde. Begin er aan met een waarschuwing, maar je bent het bijna aan jezelf verplicht deze te lezen. Aldous Huxley's A brave new world komt er naast te liggen en is de andere kant van de medaille (niet zo goed in mijn mening), maar als er iets verplicht zou moeten zijn in literatuur is het Gorge Orwell's eiskoude klassieker 1984, een waar meesterwerk.

“War is peace.
Freedom is slavery.
Ignorance is strength.”

Ik heb dit boek voor het eerst zo'n 30 jaar terug gelezen. Destijds moest ik onder het lezen van '1984' voortdurend aan de toenmalige USSR denken als voorbeeld van zo'n totalitaire samenleving.
Sinds ik het pas geleden opnieuw heb gelezen, zie ik echter ook overeenkomsten met onze eigen samenleving. Wij worden ook overal door camera's in de gaten gehouden, behalve dan in ons eigen huis. Ook in onze samenleving wordt censuur toegepast (ook al beweert de overheid van niet) en wordt onze mening beinvloed door met name de media. Een goed voorbeeld daarvan zijn de laatste tweede kamerverkiezingen waarbij Emile Roemer werd bestempeld als 'ongeschikt als premier' en zijn SP als 'het rode gevaar' door vooral de rechtse media terwijl Diederik Samsom met zijn PvdA in de media vaak als het beste 'linkse' alternatief naar voren werd geschoven. We weten allemaal hoe dat is afgelopen...
Winston en Julia in Orwell's 1984 zijn doodsbang en voelen zich absoluut geterroriseerd door Big Brother/hun overheid. Onze samenleving is democratisch en (nog) niet totalitair, maar vertoont wel fenomenen die tevens in totalitaire regimes bestaan. Onze privacy is bijvoorbeeld al lang niet strikt prive meer. Een absoluut beklemmend schrikbeeld voor hedendaagse burgers en wellicht ook bedoeld om ons hierop alert te maken en/of houden. Nog steeds een actueel boek en van cruciaal belang voor de literatuur en de samenleving.

Naar mijn mening heeft '1984' twee thema's, die ik beide zal reviewen:

1. Het fictionele verhaal: aan de ene kant gaat het boek over Winston (de hoofdpersoon) en zijn verhaal. Het is het verhaal over een man in een absoluut totalitaire staat, die twijfelt aan of wat de staat (of ''the party'') zegt wel allemaal klopt.
Winston is een interessant karakter, en er gebeuren ook vele interessante dingen binnen zijn eigen verhaal. Erg mooi, het verhaal deel alleen is al een aanrader.

2.De politieke theorie en waarschuwing van Orwell: '1984' is erg relevant in de wereld op dit moment. Steeds meer zien we hoe door angst (voornamelijk door terrorisme) we beetje bij beetje meer macht aan de regering geven om ons ''veilig'' te houden. Een groot voorbeeld is de 'patriot act' in de VS, wat leidde tot al het NSA spying gedoe. Elke burger's internetdata (ook buitenlanders) wordt opgeslagen voor 'als het ooit bruikbaar is'. ''Het is om ons veilig te houden'' zegt de regering, maar ondertussen krijgen ze meer en meer macht, tot dat zij zelf ooit de terroristen worden, zoals in '1984'.
In '1984' was de verandering naar een totalitaire staat redelijk spoedig, aangezien grote verandering in stand kwamen door een revolutie. In de echte wereld gebeurt het langzamer, maar ook hier veranderen we steeds meer in een ''surveillance state''.
Ook legde Orwell uit door (LICHTE SPOILER, MAAR ALS JE OOK DAT NIET WILT GA VERDER MET LEZEN IN DE VOLGENDE ALINEA ALS JE DIT BOEK NOG NIET HEBT GELEZEN) het boek wat Winston op een punt leest hoe de wereld er op dat moment uitziet. Ook wat mooi voer voor gedachte.

Overal vond ik het een top boek, een oogopend boek. Neem het boek ook serieus en zie het niet alleen als een fictie verhaal, maar ook als een stukje politieke theorie over de dreiging die wij zien komen. Geef de staat nooit teveel macht, want zoals we in de geschiedenis zien loopt dat nooit goed af. Zoals het beroemde gezegde zegt: ''Power corrupts, and absolute power corrupts absolutely.''
Wat wij als burgers moet eisen is meer transparantie en een duidelijke rode lijn die een balans zal creëren in wat de regering wel en niet mag kunnen in belang voor nationale veiligheid. En ga niet in de staat van ''dat is onmogelijk'' zitten, want dat is wanneer het echt onmogelijk wordt. We hebben gezien hoe Egypte relatief geweldloos in no-time president Mursi, niet niets goeds voor het land bracht, liet aftreden. Niet alleen Egyptenaren kunnen dat.

Ik kan simpelweg niet op een negatief punt over het boek komen.
Zeker een aanrader.
Zelfs als je niks om politiek geeft is het nog een interessant boek!

Tip: Als je '1984' leuk vond, is ''a brave new world'' (ook een boek over een distopian future, alleen met net wat andere ideeën over hoe die in stand wordt gebracht) en ''animal farm'' (ander beroemd boek van Orwell) misschien ook een aanrader.